Çalışma Alanlarında Akustik Tasarım

Hakan Habif
Çağrı Kaan Çetin
Habif Mimarlık
Kasım|2018
Makale

Doğru Akustik Tasarım ve Akustik Konfor ile ilgili deneyim ve düşüncelerimizi paylaştığımız bu yazı Konsept Projeler dergisinde yayınlandı.

Akustik konfor, mimari mekanın en eski temel problemlerinden biri olmakla beraber, hem üretim hem de yaşam faaliyetlerimizin büyük bir çoğunluğunu gerçekleştirmekte olduğumuz ofis mekanlarında önemli bir parametre haline gelmektedir. Bu noktada izlenecek yol ofis kullanıcısının hem mutluluk hem de performans düzeyini direkt olarak etkilerken, aynı zamanda sektörlere ve kullanıcı tiplerine göre çeşitlenmektedir. Örneğin bir yazılım şirketinde akustik konfor ihtiyacı çok farklı şekilde tarif edilebilirken, bir çağrı merkezi daha farklı bir yaklaşım gerektirebilir.

Bu sebepten ofis mekanını oluşturup, daha sonrasında ek malzeme ve lokal çözümler ile akustik konforu sağlamaya çalışmak, sık tercih edilen bir yöntem olmakla beraber, kalıcı ve doğru çözümün oluşturulması noktasında yeterli kapsamı sağlayamamaktadır.

Doğru akustik tasarımı, projede tasarım aşamasından da önce, analiz aşamasında, kullanıcıyı ve kullanıcının akustik konfor ihtiyaçlarını tam olarak tanımlayabilmek ile başlar.

Bu sürecin en önemli noktasıdır; problem doğru şekilde tanımlandığında ancak doğru çözüme ulaşmak mümkün olacaktır. Bunu takip eden süreçte, akustik konfor ihtiyacı proje plan düzleminde iken verilen ana kararlarda da gözetilmelidir. Gürültülü mekânlar ile mahremiyet isteyen mekanların ayrılması, ortak çalışma alanlarının bireysel çalışma alanlarından koparılmadan izole edilebilmesi, kullanıcının mahremiyet ihtiyacını karşılayabilecek görüşme odalarının planlanması gibi ana yerleşim kararları son derece kritiktir.  Doğru yerleşim sağlandıktan sonra, kullanıcının ihtiyaçları ve ofis mekanın ölçü ve yapısına uygun olarak doğru malzemeler seçilmeli ve doğru şekilde uygulanması sağlanmalıdır.

Özetle; doğru akustik çözüm için, tasarımcı öncelikli olarak ihtiyaçları doğru şekilde belirlemeli, mimari mekanın özelliklerini ve kullanıcının taleplerini doğru analiz etmeli ve bu analizleri doğrultusunda gerekli olan yapısal çözümlerin hatasız olarak uygulanmasına dikkat etmelidir.

Aktek ofisinde karşılama alanı açık ofis ve yönetim alanı arasında akustik bir bariyer olarak plan düzleminde yerleştirilmiştir.

  Günümüzde açık ofis çözümleri, takım çalışmasına imkan tanıması, ofis kullanıcıları arasında iletişimin kolay kurulmasını sağlaması, alan kullanımı, uygulama aşamasında bütçe ve zaman olarak ekonomik olabilmesi sebebi ile ön plana çıkmaktadır.

Zamanın ruhuna uygun olarak daha çok önem kazanmaya başlayan iletişim ve şeffaflık gibi sosyal kavramlar, mimari mekanın da hızlı üretilip tüketilen bir ürün haline gelmesi, açık ofis mekanını günümüz insanının en çok vakit geçirdiği yer haline getirmiştir. Bu noktada konvansiyonel ofis mekanı her geçen gün geçerliliğini kaybetmektedir.

Bir çok insanın bir araya geldiği ve birlikte çalıştığı açık ofis alanı, geleneksel ofis mekanına göre akustik konfor anlamında çok daha hassas çözümlere ihtiyaç duymaktadır.

İki alan arasında ortak olan akustik ihtiyaç, yapısal sebeplerden oluşan gürültünün doğru şekilde izole edilmesidir. Havalandırma – iklimlendirme cihazları ve teknik ekipmanların çalışırken oluşturdukları gürültünün konfor koşulları seviyesinde tutulması gerekmektedir. Bunun için bu cihazların doğru şekilde projelendirilmesi, konumlandırılması, yalıtılması ve işletilmesi gerekir.

Ancak ofislerdeki akustik problemin asıl kaynağı olan konuşma sesinin kontrolü noktasında iki mekan tipi birbirlerinden farklılaşmaktadırlar. Açık ofislerde hem her çalışanın kendi başına oluşturdukları sesin, hem çalışanlar arasındaki iletişimden doğan sesin doğru şekilde kontrolü gerekmektedir. Bu bağlamda yerleşim planında açık ofis alanları çok daha dikkat isteyen çözümlere ihtiyaç duyarken, kullanılacak malzemelerin önemi ve çeşitliliği de aynı oranda artmaktadır.

Ofislerde Akustik Tasarım Aşamasında Karşılaşılan Zorluklar

Açık ofis alanı; doğası gereği bir çok kullanıcının bir araya geldiği ve birlikte üretim yaptığı ortak bir hacim ve bir toplanma mekanı olma özelliği taşırken, aynı zamanda çalışan konsantrasyon ve mahremiyetinin performansa direkt olarak etki ettiği bir üretim mekanıdır. Bu bağlamda açık ofis kendi doğası içinde çelişkilidir ve bu çelişki akustik tasarımda açık ofislerdeki ana problemi oluşturmaktadır.

Bir örnek ile açıklamak gerekirse; ortak çalışmanın en çok gerçekleştirildiği alan olan toplantı mekanları kullanıcıların konsantrasyonu gözetilerek, bireysel çalışma mekanlarından uzağa konumlandırılırsa, bu mekanlar kullanılmayacaktır ve ortak çalışmanın bireysel çalışma mekanlarında gerçekleştirilmesine yol açarak gürültü problemini doğuracaktır. Toplantı mekanın kolay kullanım için bireysel mekanlarla iç içe tasarlanması, sirkülasyon sebebi ile konsantrasyonu bozacaktır. Toplantı mekanın doğru şekilde konumlandırılması, ancak doğru akustik önlemler gözetilmeden oluşturulması da, yine gürültü problemine yol açarak hem performansı düşürecek, hem de bu alanın kullanılamamasına sebep olarak ortak çalışmayı azaltacaktır. Tüm bu parametreler arasındaki dengenin doğru şekilde kurulması akustik tasarımın en büyük zorluğudur.

Bunun devamında hem bütçeye hem de ihtiyaca göre doğru malzeme ve çözümlerin oluşturulabilmesi gerekir. Bu noktada, gelişen teknoloji ile beraber birçok malzeme ve çözümün sunuluyor olması, tasarımcı için büyük kolaylık sağlarken, aynı zamanda büyük bir problem oluşturur. Bütçeyi aşmadan, doğru seçimlerinin yapılabilmesi noktasında tasarımcı üreticinin yönlendirmelerini takip ederken, kendi deneyim ve teknik bilgilerini göz önünde bulundurarak doğru seçimleri yapmalıdır. Hem tasarım hem de malzeme seçimi noktasında gerektiğinde çözüm ortaklarından destek almak, süreci kolaylaştırırken; doğru çözüme ulaşmayı hızlandıracaktır.

Akustik Tasarımda Tercih Edilen Malzeme ve Ürünler

Akustik tasarımda kullanılan malzemeleri farklı şekilde sınıflandırmak mümkündür. Kullanıldıkları düzlemlere göre ele alacak olursak, akustik yalıtımın; zemin, duvar, tavan ve hareketli eleman katmanlarında gerçekleştirildiği söylenebilir.

Açık ofisi tasarlarken, zemin düzlemi tasarımcının seçeneklerinin en az olduğu alandır, karo halı, günümüzde halen ofis zeminlerinde bir numaralı tercihtir. Sektördeki bilinen markalar, akustik konfor noktasında optimum değerleri sağlarken, aynı zamanda sağlık noktasında da gelişen teknoloji ile birlikte çok daha hijyenik bir çözüm sunmaktadır. Halının altına ek akustik şilte gibi katmanlar eklenerek yalıtım performansını daha da artırmak mümkündür. Hijyen konusunda çok çok hassas olunan yerlerde, karo halı ve pvc arasında performans sunan ürünler, akustik konfordan bir miktar ödün verilerek kullanılabilir. Karo halı ürünleri aynı zamanda geniş renk, desen ve doku seçenekleri ile görsel etki anlamında tasarımcının elini de güçlendirmektedir.

Ofislerde Yüksek Akustik Performans Sağlayan Karo Halı’nın Dekoratif Kullanımı, Markafoni.com Ofisi(Solda) ve Akmerkez Yönetim Ofisi (Sağda)

Tavan’da düzleminde akustik konfor ele alındığında, mekanın boyutları önem kazanmaktadır. Örneğin alçak tavanlı bir ofiste sesin kat edeceği mesafe daha kısa olduğundan, daha hızlı ve şiddetli olarak tavandan yansıtılır. Bu mekanlarda yüksek performanslı taş yünleri gibi ses yutum düzeyleri yüksek malzemeler tercih edilebilir. Akustik alçıpanel paneller, hem yüzeyleri ile sesi sönümler ve dağıtarak yankıyı önlerken, aynı zamanda estetik olarak da farklı bir görüntü elde edilmesini sağlar. Açık tavanlardan buffer panel sistemleri kullanılabilirken, yutucu ve dağıtıcı paneller kendilerine tavan yüzeylerinde de yer bularak akustik performansı artırır.

Duvar katmanları ise, odalar arasındaki akustik kontrolün sağlanması açısından önemlidir. Her bir duvar kendi içindeki katmanları ile bir sistem oluşturur. Bu sistemi kurarken, katmanları doğru tercih ederek istenilen akustik konfor sağlanır. İç katmanda ses yalıtım şiltesinin değeri artırılabilir, farklı performans gösteren alçıpanel levhalar yalın veya birlikte kullanılarak yüksek yalıtım sağlanabilir. Ahşap panel kullanarak daha doğal bir görüntü ile ses kontrolü sağlanabilir. Bitmiş duvar yüzeyinin üzerine ihtiyaca göre yerleştirilecek akustik paneller de, yüksek performans sağlarken estetik olarak tasarımcı için yeni bir oyun alanı oluşturur.

Alçıpanel Duvar Kesitinde Akustik Önlem Detay Eskizi

Haraketli mobilya ve aydınlatma üreticileri de akustik çözümleri dikkate alarak ürünlerini tasarlayarak akustik konfor konusunda mimarın elini güçlendirmektedir. Kumaş kaplı masa panelleri, hareketli bölme paneller, akustik performans sağlayan aydınlatma ürünleri gibi son dokunuşlar ile, akustik konfor düzeyini artırmak mümkün hale gelmiştir.

Akustik Tasarımın Çalışma Performansı ve İletişime Etkisi

Her bir sektörün hem akustik hem de mekânsal olarak ofis tasarımından farklı beklenti ve ihtiyaçları vardır. Ofis yaşantısı sektörden sektöre farklılık gösterir. Ancak genel yapısı ile, günümüzde bir ofis çalışanın çalışma sisteminde benzer olan bir süreçten söz edilebilir: Ofis çalışanları bireysel olarak bilgisayarlarında çalışırlar – bu noktada yüksek konsantrasyon ve mahremiyet önemlidir – ,çalışmalarını ilerletmek ve veri paylaşmak için ortak mahallerde bir araya gelirler – bu aşamada ise çalışanlar arasında iletişim en kolay ve güçlü şekilde sağlanması arzulanır. –

İyi bir akustiğe sahip ofis mekanı, yalnızca bu çalışma sürecinin sorunsuz olarak işlemesini sağlamaz, aynı zamanda performansın direkt olarak artmasını sağlayacaktır.

Örneğin, akustik önlemlerin doğru şekilde planlandığı ve uygulandığı bir ofiste çalışan bir yazılımcı, dikkati dağılmadan daha iyi konsantre olduğu için yazmakta olduğu kod üzerindeki hatayı daha kolay düzeltebilir, sonra özel tasarlanmış bir görüşme biriminde bu gelişmeyi yurtdışındaki müşterisi ile telefonda diğer çalışanları rahatsız etmeden görüşerek paylaşabilir, bu görüşmeden aldığı geri bildirimi ise iyi çözülmüş bir otak çalışma mekanında çalışma arkadaşları ile paylaşarak tüm takımın doğru çözümlere daha hızlı ulaşmasını sağlayabilir. Bu kadar basit bir senaryoda bile atılacak doğru adımlar bu sürecin daha iyi ilerlemesini sağlarken, yanlış veya eksik verilen kararlar sürecin ilerlemesini yavaşlatmakla kalmayıp bu senaryonun gerçekleşmesine tamamen engel de olabilir.