MEKAN ALGISINDA BAŞROL OYUNCUSU: RENK

Çağrı Kaan Çetin
Habif Mimarlık
Kasım|2019
Yazı

“Nörobilim’in Atlası” kitabının yazarı Amerikalı Nörobilimci David Felten’e beden ve zihin arasındaki etkileşimin kesişim noktası sorulduğunda, “duyusal uyarının gerçekleştiğini fark ettiğimiz ilk an” cevabını verir.

Felten’in bu cevabı, insanın çevresi ile duyusal olan etkileşiminin, beden ve zihin arasındaki etkileşime de direkt olarak etkisini de işaret eder. Çevremizi duyularımızla algılarız ve bu algılamanın gerçekleştiği anın, zihinsel ve bedensel varlığımızı da fark ettiğimiz an ile örtüştüğü söylenebilir.

Mimarlık ve mekan algısı, tüm duyu organlarının aktif olarak rol aldığı bir olgu. Mekan algılandığı anda zihnimizde duygusal bir etki uyandırır, ve bu etki sonucunda bir fiziksel etkiyi tetikler: karanlık bir mekana girdiğimizde ürkebilir ve kalp atışlarımız hızlanabilir, ferah ve rahatlatıcı bir mekan ise tam tersi bir etki bırakır üzerimizde… Algılama, duygusal etki ve fiziksel etki üzerinden gerçekleşen bu döngü, mekanın uzun vadede insanın hem zihinsel hem de fiziksel sağlığı üzerine etkilidir. Bu döngüdeki en önemli oyuncu ise şüphesiz görme duyumuzdur.

Görme duyusu ise çevremizdeki yüzeylerden gözümüze yansıyan ışınların algılanması olarak tanımlandığında, mimarlıkta renk kullanımın önemini daha iyi kavrayabiliriz: bu yüzeylerin rengi yansıyan ışığın miktar ve niteliğini direkt olarak etkileyerek görme ile mekanın algılanmasında kritik rol oynar.

Rengin insan psikolojisi üzerindeki etkileri araştırıldığında ortaya çıkan çalışma sonuçlarından belki de en dikkat çekici olanın, farklı renklerin zihinsel etkilerinin genel kapsamında kültürler arası ve hatta maymunlarla yapılan deneylerde türler arası benzer sonuçlar vermesidir.

Ofis mekanlarında yapılan çalışmalarda ise, monokromatik, yani tek rengin tonları ile oluşturulan bir renk armonisi yerine; akromatik (çok renkli) bir renk paletinin kullanıldığı mekanlarda çalışan performanslarının arttığı gözlemlenmiştir.

Tabii ki tüm bu etkiler renklerin kullanıldığı yer ve bağlam neticesinde farklılıklar gösterebilmektedir.

Tasarım aşamasında renk konseptini ele alırken kendimize ilk olarak sorduğumuz soru, anlatmaya çalıştığımız “hikaye”nin, vermek istediğimiz “mesaj”ın ne olduğu…

Fonksiyonel özellikleri ile mimari mekanı plan düzleminde yaratırken, görsel özelliklerini de zihnimizde canlandırmaya başlıyoruz. Bu noktada işin içine renk girdiğinde, oluşturduğumuz renk armonisi tasarım yoluyla bir hikaye anlatmanın iyi bir yolu. Biz genelde bu hikayeyi, kullanıcı kimliği ya da kurumsal kimlik ile, kendi tasarımcı kimliğimizi harmanladığımızda buluyoruz.

Örneğin, Markafoni.com’un dinamik ve genç kimliğini anlatmak için firmanın kurumsal renkleri çok iyi bir araçtı. Geri kalan tüm mimari yüzeyleri monokromatik bir palet ile bu renklere bir arka plan haline getirdiğimizde, kendi içinde barındırdığı bu kontrast sayesinde akromatik bir karakter kazanan, kurumsal kimliği ön plana çıkaran bir mimari mekan elde ettik.

Makrafoni.com’un dinamik ve genç kurumsal yapısı, güçlü bir renk kontrastı ile ifade edildi.

Bu noktada mimarlıkta renk kullanımında çok göz ardı edilen bir noktaya da dikkat çekmek gerek: Her bir malzeme kendi doğal halleri ile birer renk aslında.

Mimaride renk kullanımda sadece kırmızı ve yeşil gibi direkt olarak bildiğimiz renklerden değil; ahşap, taş, beton gibi malzemeleri de birer renk olarak ele almak, bunların arasındaki uyum ve kontrast ile de bir hikaye anlatmak mümkün. Bu nokta mimaride renk teorisinden bahsederken genelde göz ardı edilse de, aslında beraberinde mimar için güçlü avantajlar getiriyor. Bu şekilde malzemelerin kendi doku ve renksel özellikleri ile bir armoni oluşturulduğunda natürel bir renk paleti elde edilmekte. Natürel renk paleti; mimari mekanın kullanıcı üzerinde daha sakin ve dingin bir etki bırakmasını sağlıyor. Aynı zamanda, mekanın kullanıcı tarafından sıkılmadan daha uzun süre olduğu şekliyle kullanılabilmesinde de etkili.

Markafoni.com’un genç ve dinamik kimliğini parlak ve kuvvetli bir renk kontrastı en iyi şekilde ortaya koyabiliyorken, bir finans şirketi olan Ünlü&Co ofisinin sakin ve güçlü karakteri, malzemelerin doğal halleri ile kullanıldığı doğal bir renk teması ile yansıtılarak, aynı zamanda bir sanat koleksiyonuna da ev sahipliği yapabilen derinlikte bir mekanın oluşturulabilmesini sağlıyor.

Ünlü&Co ofisinde malzemeler doğal halleri ile kullanılarak natürel bir renk teması elde edildi.

Malzemelerin doğal hali ile bir renk teması oluşturmanın bir diğer avantajı ise, mimara direkt olarak renklerle tasarım yaptığı zaman elde edemeyeceği çok katmanlı bir derinlik sunması. Malzemenin doğal yüzeyinin girinti ve çıkıntıları ışığı farklı şekillerde yansıtarak yüzey üzerinde düz renk ile elde edilemeyecek bir derinlik hissi sağlanmasını sağlıyor.

Örneğin, Bahçeköy Evi’nde kendi başına bir heykel olarak tasarlanan merdiven, tüm yüzeyleri ile sadece ahşap malzemeden imal edildi. Malzeme olarak düz bir renk veren akrilik, metal ya lake yerine ahşap kullanılması sayesinde düz renklerin kullanımı ile elde edilemeyecek bir derinlik hissi yakalanması mümkün oldu. Ahşabın dokusundan farklı açılarda yansıyan ışık, farklı renk tonları ile malzemenin algılanmasını sağlayarak kendi içinde yumuşak bir kontrast oluşturan bir renk paleti sağlamış oldu. Tek bir malzeme bağlam içinde doğru kullanım ile, tek başına bir hikaye anlatabilen / mesaj iletebilen bir karaktere sahip hale getirildi.

Bahçeköy Evi’nin heykelsi ahşap merdiveni doğal yüzeyi sayesinde ışığı farklı değerlerde yansıtarak derinlik algısını artırıyor.

Sonuç olarak, renk; mimari tasarımda doğru konum ve bağlamda tek başına ya da grup halinde kullanıldığında, mekanın duyusal algısında, dolayısıyla hem zihinsel hem de fiziksel etkisinde kritik bir kuvvete sahip olabilecek bir oyuncu. Doğru hikayeyi anlatmak üzere, tasarımlarımızda rol almayı bekliyor…